Wstęp: W krajach wysoko rozwiniętych około 65–80% społeczeństwa doświadcza bólu kręgosłupa lędźwiowego. Przyczynami są przede wszystkim siedzący tryb życia i ograniczenie aktywności fizycznej. Za powód zdecydowanej większości dolegliwości bólowych uznaje się określone przeciążenia kręgosłupa i stawów krzyżowo-biodrowych. Celem pracy była analiza porównawcza skuteczności treningu segmentarnej stabilizacji i relaksacji poizometrycznej ze skutecznością ćwiczeń przywracających równowagę napięć mięśniowych kręgosłupa połączonych z relaksacją poizometryczną. Materiał i metody: Grupę badaną stanowiło 100 pacjentów z rozpoznanym przewlekłym przeciążeniowym zespołem bólowym kręgosłupa lędźwiowego. Uczestników podzielono losowo na dwie jednakowe pod względem liczebności grupy, którym zaaplikowano selektywną terapię manualną w warunkach ambulatoryjnych trwającą dwa tygodnie. W badaniach wykorzystano Visual Analogue Scale, kwestionariusze Low Back Pain Rating Scale, Oswestry Low Back Pain Disability Questionnaire i Roland Morris Disability Questionnaire, test Schobera, test oceniający wytrzymałość mięśni kręgosłupa oraz test ogólnej mobilności, które zastosowano przed dwutygodniowym procesem usprawniania i po nim. Wyniki: Na podstawie dokonanych obserwacji wykazano zmniejszenie dolegliwości bólowych kręgosłupa lędźwiowego po zastosowaniu obu sposobów usprawniania. Zmniejszeniu uległa liczba pacjentów przyjmujących leki przeciwbólowe. U wszystkich badanych odnotowano poprawę stanu funkcjonalnego, a także parametrów wytrzymałości mięśni kręgosłupa, ruchomości kręgosłupa lędźwiowego i ogólnej sprawności. Wnioski: Trening segmentarnej stabilizacji wpływa na poprawę parametrów wytrzymałości mięśni kręgosłupa i ruchomości kręgosłupa lędźwiowego w większym stopniu niż ćwiczenia przywracające równowagę napięć mięśniowych. Natomiast ćwiczenia przywracające równowagę napięć mięśniowych kręgosłupa w większym stopniu wpływają na zmniejszenie liczby pacjentów przyjmujących leki przeciwbólowe.

Objawy psychiatryczne wydają się immanentną częścią choroby Parkinsona. U pacjentów mogą wystąpić objawy psychotyczne, zaburzenia funkcji poznawczych, zaburzenia snu (związane przede wszystkim ze snem REM), zespół otępienny, objawy zespołu depresyjnego i zaburzenia lękowe. Depresja i lęk są najczęstszymi zaburzeniami psychiatrycznymi, obecnymi u prawie połowy osób z chorobą Parkinsona. U podstaw objawów depresyjnych i lękowych leżą zarówno zmiany neurochemiczne, jak i zmiany neuroanatomiczne występujące w tej chorobie. Obniżają one jakość życia, istotnie wpływają na funkcjonowanie pacjenta, a ich pojawienie się często nie jest właściwie rozpoznawane. Na podstawie licznych badań wiadomo, że najczęściej stosowane są leki z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Brakuje niestety mocnych dowodów na ich dużą skuteczność. Z uwagi na wielomediatorowy mechanizm działania dobrym wyborem – bardziej efektywnym, ale też związanym z większą liczbą działań niepożądanych – mogą być selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne. Jak wynika z codziennej praktyki i licznych publikacji, alternatywą dla leków przeciwdepresyjnych są nieergolinowi agoniści dopaminy, tacy jak ropinirol czy pramipeksol.

Narkolepsja typu 1 (narkolepsja z katapleksją) jest chorobą objawiającą się nadmierną sennością dzienną, niekontrolowanym zasypianiem, epizodami katapleksji (nagłej utraty napięcia mięśniowego), halucynacjami hipnagogicznymi i hipnopompicznymi oraz porażeniem przysennym. Ze względu na swój przebieg kliniczny w znacznym stopniu ogranicza ona funkcjonowanie pacjentów. Celem artykułu jest przedstawienie aktualnych danych dotyczących transmisji histaminergicznej w narkolepsji typu 1 oraz jej klinicznych implikacji. Zasadniczą przyczyną narkolepsji typu 1 jest niedobór podwzgórzowego neuroprzekaźnika oreksyny/hipokretyny. Aktualne możliwości terapeutyczne, obejmujące stosowanie leków psychostymulujących i antykataplektycznych, są ograniczone i wiążą się z istotnymi działaniami niepożądanymi. W ostatnich latach zwrócono uwagę na rolę transmisji histaminergicznej w kontroli rytmu okołodobowego oraz w przebiegu narkolepsji. Neurony histaminergiczne istotnie modyfikują działanie neuronów hipokretynowych w kontroli rytmu okołodobowego. Efektem tych poszukiwań było wprowadzenie do badań klinicznych odwrotnego agonisty receptora H3R – pitolisantu. Lek ten okazał się skuteczny w terapii senności dziennej i katapleksji u pacjentów z narkolepsją typu 1. Sukces badań klinicznych wykorzystujących pitolisant pokazuje potencjał terapeutyczny tkwiący w interwencjach w zakresie transmisji histaminergicznej. Lek wpływający na transmisję histaminergiczną – pitolisant – skutecznie redukuje objawy narkolepsji typu 1. Jest jednocześnie lekiem bezpiecznym, bez potencjału uzależniającego. Dzięki jego odkryciu istotnie poszerzył się wachlarz możliwości terapeutycznych w narkolepsji typu 1.

Stwardnienie rozsiane należy do najczęściej diagnozowanych chorób neurologicznych w populacji osób młodych. Proces leczenia i rehabilitacji pacjentów koncentruje się na deficytach ruchowych i czuciowych, znacznie mniej uwagi poświęca się natomiast zaburzeniom funkcji poznawczych, które dotykają wielu chorych (30–70%). Obecność deficytów poznawczych negatywnie wpływa zarówno na codzienne funkcjonowanie pacjenta, jak i na jego życie społeczne czy zawodowe. Zmniejsza też korzyści odnoszone dzięki rehabilitacji ruchowej. Trudności poznawcze obserwowane w stwardnieniu rozsianym mają różne nasilenie: od wybiórczych deficytów po zespół otępienny. Badanie neurologiczne zwykle nie pozwala na wykrycie deficytów poznawczych – z uwagi na ich często subtelny charakter oraz brak skarg pacjentów i ich bliskich na pogorszenie funkcjonowania umysłowego. Pojawia się zatem potrzeba uzupełnienia procesu diagnostycznego o badanie neuropsychologiczne z wykorzystaniem czułych i trafnych metod. Istotne jest też zagwarantowanie rehabilitacji neuropsychologicznej osobom z już stwierdzonymi deficytami. Celem kompleksowej rehabilitacji powinno być zapewnienie choremu umiejętności potrzebnych do optymalnego funkcjonowania fizycznego, psychicznego oraz społecznego – dlatego istnieje potrzeba włączenia psychologa do procesu diagnozy i rehabilitacji. Obecność psychologa jest istotna z punktu widzenia nie tylko pacjenta, lecz także interdyscyplinarnego zespołu leczącego. Informacje przekazywane przez psychologa pozwalają na ocenę stanu emocjonalnego i poznawczego osoby chorej, co może w istotny sposób przekładać się na proces leczenia, rehabilitacji i opieki.

Stwardnienie rozsiane jest zapalno-demielinizacyjną chorobą ośrodkowego układu nerwowego. To choroba przewlekła, nieprzewidywalna, wielopostaciowa, o różnorodnym obrazie objawów i przebiegu, zmieniająca życie pacjenta, jego rodziny i bliskich. Diagnoza stwardnienia rozsianego oraz następstwa choroby wiążą się z tak silnym stresem, że powodują gwałtowne i niezgodne z dotychczasowym rozwojem zmiany w obrazie siebie. Skutkować to może zaniżeniem samooceny i spadkiem poczucia własnej wartości, co z kolei wpływa zarówno na cierpienie chorego, jak i na jego codzienne funkcjonowanie czy odgrywanie ról społecznych. Źródłem stresu jest nie tylko ustalone rozpoznanie, ale przede wszystkim jego następstwa, które z czasem coraz bardziej uwidaczniają się we wszystkich sferach życia. Należy również mieć na względzie dwukierunkową zależność między stresem a zaostrzeniem choroby, czyli wystąpieniem rzutu: stresory sprzyjają rzutom, rzuty zaś wywołują stres. W szeroko pojętej pracy terapeutycznej z osobami chorymi na stwardnienie rozsiane kluczowe znaczenie wydają się mieć sposób postrzegania rzeczywistości oraz interpretacja czynników stresogennych. Odnajdywanie przez chorego pomyślnych zdarzeń, sprzyjających okoliczności i pozytywnych aspektów codziennego życia z chorobą staje się swoistym buforem i łagodzi negatywne skutki trwałego stresu. Coraz popularniejsza obecnie psychologia pozytywna każe nie tylko skupić się na deficytach w postrzeganiu siebie i rzeczywistości występujących u osób chorych na stwardnienie rozsiane, lecz także eksplorować ich zasoby. Badania nad takimi zmiennymi, jak gotowość do uzyskania wzrostu osobistego czy poziom optymizmu, wdzięczności, poczucia sensu, orientacji pozytywnej, duchowości i satysfakcji, pozwalają konstruować oddziaływania terapeutyczne ukierunkowane na dostrzeganie pozytywnych aspektów życia, co może pomóc w przewartościowywaniu przykrych doświadczeń związanych z chorobą.

Zawroty głowy i zaburzenia równowagi są jednymi z częstszych dolegliwości zgłaszanych przez osoby starsze. Należą do istotnych wewnętrznych czynników ryzyka upadków w tej grupie wiekowej. Równowaga zależy od wielu czynników, w tym od odpowiedniej funkcji struktur czuciowych, przedsionkowych, wzrokowych i somatosensorycznych, siły mięśni i ruchomości stawów. Struktura układu równowagi może być upośledzona przez powszechne choroby związane z wiekiem oraz z procesem starzenia obwodowego i centralnego układu przedsionkowego. Zawroty głowy mają zróżnicowany charakter – od zawrotów prawdziwych, z dokładnie opisaną iluzją ruchu otoczenia, do rzekomych, z poczuciem niestabilności, braku równowagi czy lęku przed upadkiem. Obwodowe patologie przedsionkowe, odpowiedzialne za połowę przypadków, wiążą się z dobrym rokowaniem, jednak jakość życia starszych pacjentów z zaburzeniami przedsionkowymi jest znacznie ograniczona przez zawroty głowy, które prowadzą do funkcjonalnych ograniczeń w wykonywaniu codziennych czynności. Powszechne obwodowe zaburzenia przedsionkowe u osób w podeszłym wieku obejmują łagodne napadowe pozorne zawroty głowy, chorobę Ménière’a i zapalenie nerwu przedsionkowego. Rokowanie w przypadku zawrotów głowy spowodowanych chorobami ośrodkowego układu nerwowego lub zaburzeniami ortostatycznymi jest złe. Przejściowe ataki niedokrwienne, udary, migreny, guzy i choroby neurodegeneracyjne mózgu są związane z zawrotami głowy. Niedociśnienie ortostatyczne może powodować zawroty głowy oraz zwiększać ryzyko upadków, chorób sercowo-naczyniowych, niewydolności serca i udaru. Wywiad i badanie fizykalne pozwalają zazwyczaj na ustalenie prawidłowego rozpoznania, a co za tym idzie – na właściwe ukierunkowanie postępowania diagnostycznego i terapeutycznego.

Najczęstszą genetycznie uwarunkowaną chorobą małych naczyń związaną z udarami i naczyniopochodnym otępieniem jest mózgowa autosomalna dominująca arteriopatia z podkorowymi zawałami i leukoencefalopatią (cerebral autosomal dominant arteriopathy with subcortical infarcts and leukoencephalopathy, CADASIL). Za CADASIL odpowiedzialne są mutacje genu NOTCH3. Większość patogennych mutacji na poziomie białka skutkuje zastąpieniem cysteiny innym aminokwasem bądź innego aminokwasu cysteiną, dlatego mutacje te nazywa się stereotypowymi. U 55-letniego pacjenta, u którego nagle wystąpiły zaburzenia mowy, zdiagnozowano sporadyczny przypadek CADASIL-u. Podstawą podejrzenia choroby był obraz radiologiczny, a zwłaszcza obraz uzyskany w badaniu rezonansem magnetycznym. Badanie genetyczne potwierdziło diagnozę. Ujawniono jedną z rzadszych mutacji – w jednym allelu genu NOTCH3 p.Arg207Cys, odpowiadającą na poziomie DNA tranzycji cytozyny w tyminę w pozycji 619. W badaniu rezonansem magnetycznym odnotowano klasyczne zmiany radiologiczne i obecność mikrokrwawień w jądrach podkorowych, co nie jest częstą manifestacją choroby. Mimo tak zaawansowanych zmian pacjent kontynuował pracę zawodową. W chwili obecnej nie jest znane skuteczne leczenie.